Van dood varken in de boom tot eieren naar het gemeentehuis: een blik op tien jaar asieldossier in de regio
In dit artikel:
In Noordoost-Brabant zijn de afgelopen tien jaar 73 plannen voor asielopvang geregistreerd; daarvan zijn er 58 daadwerkelijk gerealiseerd, blijkt uit onderzoek van Dtv Nieuws. Op dit moment telt de regio 26 tijdelijke opvanglocaties verdeeld over zeven gemeenten, met in totaal ongeveer 3.388 bedden: 17 locaties voor Oekraïners en 9 voor vluchtelingen uit andere landen. Twee derde van de plekken is dus voor Oekraïense ontheemden; het merendeel van de locaties is tijdelijk en zal op termijn verdwijnen. Alleen Den Bosch heeft een vast azc in planning (opening voorzien begin 2029).
Historisch kader: in 2015-2016 nam de druk toe door de opvangvragen voor Syrische vluchtelingen, waarna veel gemeenten trajecten startten maar niet altijd doorgingen vanwege gebrek aan geschikte locaties of draagvlak, of omdat het COA geen vervolg nodig achtte. Na een rustige periode brak in 2022 een nieuwe golf aan door de oorlog in Oekraïne; die opvang verliep vaak soepeler en leidde tot veel burgerinitiatieven. Nieuwe instroom van vluchtelingen uit andere wereldregio’s wekt vaker verzet op.
Protesten en emoties spelen een grote rol in lokale besluitvorming. Gewelddadige acties en intimidatie kwamen eerder voor, bijvoorbeeld tijdens de demonstratie in Heesch (2016) waarbij de ME moest ingrijpen en plannen werden ingetrokken. Dit jaar leidde openbaarmaking van een locatie aan de Runweg in Berlicum tot massale protesten, bekogeling van het gemeentehuis en het ophangen van varkenspoten; ook daar haalde de raad later de steun weg. Vergelijkbare onrust ontstond onder meer in Bernheze, Maashorst en Uden. Burgers noemen vaak zorgen over verkeersveiligheid, natuur, de schaal van opvang ten opzichte van de gemeente en mogelijke waardevermindering van woningen; daarnaast speelt angst voor incidenten een belangrijke rol in het verzet.
Cijfers over incidenten geven een genuanceerd beeld. Het COA registreert relatief weinig fysieke incidenten in de regionale opvanglocaties: in 2024 waren er verspreid over zes locaties 24 fysieke voorvallen. Dat staat in schril contrast met aanmeldcentra als Budel en Ter Apel, waar respectievelijk 2.047 en 3.090 fysieke incidenten werden genoteerd in 2024 — maar die centra zijn structureel anders (veel voller en bedoeld voor eerste opvang). Gemeenten en opvangbeheerders melden dat niet alle ongeregeldheden standaard als incident worden aangemerkt; vaak wordt eerst intern geprobeerd problemen te regelen.
Beleid en opgave: vanwege de hoge asielinstroom trad op 1 februari 2024 de Spreidingswet in werking, waarmee gemeenten verplicht werden opvangcapaciteit te leveren; op 1 juli moesten quota vaststaan. In de regio is in 2022 een Regioplan gemaakt met onderlinge afspraken, maar door die onderlinge verdeling is moeilijk exact vast te stellen welke gemeenten precies voldoen aan de landelijke taakstelling. Grote gemeenten geven aan die doelstellingen nog niet helemaal te halen. Een groot praktisch struikelblok blijft het vinden van geschikte locaties; bij de keuze wegen gemeenten beschikbaarheid, duur, veiligheid, capaciteit, faciliteiten en ligging (bij winkels, scholen) mee.
Feiten per gemeente (gepland vs geopend afgelopen tien jaar): Bernheze 9/4, Boxtel 8/4, Den Bosch 24/23, Maashorst 10/8, Oss 4/4, Sint-Michielsgestel 6/4, Vught 12/11. Dtv Nieuws publiceerde een interactieve kaart met locaties en brengt een driedelige serie over opvang in de regio. Voor het onderzoek werden vragenlijsten naar gemeenten gestuurd en bronnen als gemeentelijke stukken, mediaberichten, social media, Woo-verzoeken en gesprekken met betrokkenen gebruikt.