Wil Moerdijk de begraafplaats verplaatsen? Zo gaat dat volgens Jan

In dit artikel:

In Moerdijk speelt de vraag wat er gebeurt met de begraafplaats nu het dorp mogelijk moet wijken voor industrie. Het verplaatsen of ruimen van begraafplaatsen is precies het vak van Jan Buiks uit Etten-Leur; zijn bedrijf heeft decennialang grafvelden ontgraven en verplaatst in heel Nederland.

Buiks zegt dat hij nog nooit een begraafplaats heeft verplaatst vanwege industrie; meestal gebeurt het bij herontwikkeling van kloosterterreinen of bij woningbouwprojecten. Voorbeelden uit het werk van zijn bedrijf tonen de schaal: in Wolphaartsdijk werden circa driehonderd graven geruimd, in Zundert werden 196 dubbele graven (dus resten van 392 personen) verplaatst, en op een aangrenzend veld nog zo’n tweehonderd graven. Verder werkte zijn team in onder meer Breda, Goirle, ’s‑Hertogenbosch, Velp, Oudenbosch en Kaatsheuvel.

De redenen om te ruimen variëren: een begraafplaats kan vol zijn, er kunnen geen nabestaanden meer zijn bij oudere graven, of er wordt ruimte gevraagd voor een nieuwe bestemming. Juridisch is er een belangrijke beperking: er geldt in Nederland een wettelijke grafrust van tien jaar voordat een lichaam mag worden opgegraven; bovendien is een gemeentelijke vergunning nodig en bij niet-naleving raakt het traject betrokkenheid van het Openbaar Ministerie. Het hele proces kan jaren duren.

Communicatie met nabestaanden is cruciaal. De beheerder van de begraafplaats neemt contact op, licht plannen en opties toe en probeert toestemming en een nieuwe herbegraafplek te regelen. Als alles rond is, volgt enkele maanden voor de ruiming een aankondiging in lokale media en een bord bij de begraafplaats. Bij de daadwerkelijke begrafenisopgraving mogen nabestaanden niet aanwezig zijn; zij kunnen wel buiten wachten.

Praktisch verloopt het werk strikt en respectvol: grafstenen worden eerst verwijderd en opgeslagen of vernietigd, graflocaties worden gemarkeerd, een machine opent het graf tot aan de bovenzijde van de kist, waarna resten handmatig worden verwijderd en in een nieuwe kist verpakt. Als grafrechten zijn verlopen, wordt soms alleen de steen verwijderd en blijven resten ter plaatse, onder een ander graf — in het vakjargon ook wel “een graf schudden”. Transport gebeurt in speciaal ingerichte, gesloten wagens en er wordt zorgvuldig omgegaan met de plekken om respect te waarborgen.

De discussie in Moerdijk maakt zichtbaar hoe technisch, juridisch en emotioneel complex het verplaatsen van begraafplaatsen is, en dat gemeenten en beheerders veel zorgvuldigheid moeten betrachten bij zulke ingrepen.